آیا انفجار کامبرین ، فرگشت موجودات را نفی می‌کند؟!

دکتر عبدالرزاق الدیراوی:

پرسش دیگری از سوی برخی افراد دارم؛ از جمله چالش‌هایی که تکامل دچار آن است معمای فسیل‌های کامبری یا دورۀ کامبرین است؛ که نسبت با آنچه پیش از آن بوده یک انفجار را نشان می‌دهد؛ به صورتی که حیواناتی در این دوره پدید آمدند که گویی از حیوان دیگری تکامل نیافته‌اند؛

گویی که ما نظاره‌گرِ چیزی شبیهِ به وجود آمدن یک‌بارۀ جانداران پیچیده‌ای هستیم که نیاکان آن‌ها را کشف نکرده‌ایم. در این حالت پرسش‌هایی وجود دارد که نظریۀ تکامل به آن‌ها پاسخ نمی‌دهد؛ همچنین در مدارک مربوط به فسیل‌ها کم‌و‌کاستی وجود دارد و این باعث می‌شود که نسبت به آنچه، نظریه تکامل مطرح می‌سازد نامطمئن شویم. بنده دیدگاه افرادی را نقل کردم که نسبت به آنان این یک نقص است. پاسخ شما را می‌شنویم.

پاسخ سید احمدالحسن:

خدا خیرتان دهد. به‌هیچ‌وجه این امر یک چالش نیست. اکثر افرادی که قضیه انفجار کامبرین را مطرح می‌سازند، در مورد فرگشت هیچ اطلاعاتی ندارند و نمی‌دانند که تکامل چگونه رُخ می‌دهد و شتاب گرفتن و کُندی و ابزارهای آن چگونه پیش می‌آید. در مورد دورۀ کامبرین باید گفت که این دوره یکی از دوره‌های زمین‌شناسی است که پیش از ظهور جانداران بر روی خشکی رخ داده است… بله.

آنچه گفتم این است که دورۀ کامبرین عصری به درازای ده‌ها میلیون سال است. ده‌ها میلیون سال، برای انقراض هزاران نوع و پر شدن کرۀ زمین از انواع جدید کفایت می‌کند. این اتفاقی است که در کامبرین رخ داد. حقیقت این است که پیش از وقوع انفجار کامبرین حیات وجود داشته و جانداران دورۀ کامبرین از موجودات پیش از خود تکامل یافته بودند. [این] درست است که تعداد زیادی فسیل وجود دارد که نشان‌دهندۀ تنوع و پیچیدگی در جانداران دورۀ انفجار کامبرین است؛ که این تنوع و پیچیدگی به دلیل شتاب قابل‌ملاحظۀ تکامل نسبت به دورۀ کندِ پیش از آن در جانداران رخ داده است؛ لکن در دانش زیست‌شناسی تکاملی نظریاتی وجود دارند که شتاب‌گرفتن در تاریخ تکامل را به شکلی عام بررسی می‌کنند، نه‌فقط در دورۀ کامبرین .

این موضوع را در کتاب توهم بی‌خدایی با عنوان نقشۀ ژنی و قانون عمل آن و همچنین در موضوع ثابت‌نبودن شتاب تکامل موردبحث قرار دادم؛ و نشان دادم که انتخاب طبیعی به‌تنهایی برای این تغییر شتاب در تکامل کافی نیست؛ به این دلیل قانونمند بودن نقشۀ ژنی را موردبحث قرار دادم. برای خواندن مطلب به شکل مفصل به کتاب توهم بی‌خدایی مراجعه کنید.

درهرحال شتاب تکامل، غیرثابت است و به دورۀ کامبرین مربوط نمی‌شود؛ بلکه دوره‌هایی بوده که آهنگ تکامل شتاب داشته و دوره‌هایی نیز وجود داشته که تکامل کُند می‌شد؛ همچنین کاهش آهنگ تکامل از نظر زیست‌شناسان تکاملی، می‌تواند تفسیری برای نقص‌های موجود در شواهد زمین‌شناسی یا نمونه‌های فسیلی باشد؛

چراکه فزونی‌یافتن شتاب تکامل با مقیاس‌های تکامل، مسئلۀ یافتن فسیل‌های انتقالی جانداران را به دلیل کوتاه‌بودن دورۀ زندگی و وجود این جانداران البته با مقیاس‌های زمین‌شناسی را، بسیار مشکل می‌سازد. البته این امر با موضوع دیگری که آن را نیز در کتاب توهم بی‌خدایی مطرح کرده‌ام مرتبط است و آن موضوع قانونمند بودن نقشۀ ژنی از نظر داخلی است.

این قضیه به ما دلیل روشنی بر قانونمند بودن نقشه ژنی می‌دهد؛ چراکه تغییر شتاب تکامل قطعاً وابسته به تعداد بی‌شماری جهش ژنی است؛ و در نتیجه از آنجا که تکامل دارای سرعت متغیری است، پس هنگام تکامل، سرعت جهش‌های ژنی نیز متغیر است. در دوره‌های معینی این سرعت بسیار شدید است، منظورم این است که دقیقاً در دوره‌های انتقالی میان انواع یا دوره‌های تنوع. این امر علامت سؤال بزرگی باقی می‌گذارد؛

اما بنده ایده‌ای منطقی برای آن ارائه دادم و آن این است که کروموزوم‌ها دارای قانونی هستند که شتاب جهش آن‌ها را کنترل می‌کند؛ برای توضیح بیشتر می‌توان گفت: نقشۀ ژنی قانونمند است. به این دلیل است که در دوره‌ای جهش‌های بیشتری را به‌سوی هدف معینی ایجاد می‌کند؛ به‌گونه‌ای که بر مسیر کلی تکامل فشار آورده و باعث شتاب‌گرفتن آن می‌شود؛ تا آنجا که در مدتی معین برای رسیدن به هدفی معین تکامل بیشتر و بیشتر شتاب می‌گیرد، که آن‌ها را می‌توان نوع یا انواع جدید نامید.

بعد از آن است که سرعت جهش کاهش یافته و به سکون یا سرعت بسیار پایین بازمی‌گردد، که در این صورت همراه آن تکامل نیز شتاب کمتری خواهد یافت؛ چراکه تکامل متکی بر جهش است و بدون جهش ژنی، تکاملی وجود نخواهد داشت.

در اینجا نمونه افراطی این امر، دورۀ کامبرین یا انفجار کامبرین نیست؛ بلکه تکامل مغز انسان در چند میلیون سال اخیر نمونۀ این قضیه است. استدلال منطقی در مورد افزایش جهش‌ها به‌سوی افزایش حجم مغز انسان یا «هومو» طی چند میلیون سال اخیر این‌گونه است که جهش ژنتیکی، قانونمند و هدفمند است؛ که بر مبنای قانون داخلی نقشۀ ژنتیکی عمل می‌کند و به‌هیچ‌وجه تصادفی و مبتنی بر دلایل تصادفی مانند خطا در همانندسازی ژنی و پرتوافکنی کیهانی نیست.

درهرحال هر‌کس مایل باشد مطالب مفصل‌تری در مورد شتاب تکامل و دیدگاه‌های دانشمندان تکامل و آنچه را که در کتاب توهم بی‌خدایی در این مورد گفته‌ام بفهمد، می‌تواند به آنجا رجوع نماید و در کتاب، این مطلب را با تفصیل بیشتر خواهد یافت.

منبع: گفتگوی سید احمدالحسن در روم انصار امام مهدی (علیه‌السلام)، مورخ 27 آذرماه سال 1394 هـ.ش