آیا خدا دارای تعداد زیادی است که خود را بزرگ توصیف کرده‌ یا توسط مزمورنویس بزرگ توصیف شده‌ است؟!

سلسله‌مقالات پاسخ‌ به موسی بن میمون
قسمت پنجم
به قلم: یهوشوع ربوبی

• مقدمه

موسی بن میمون می‌گوید:
«در نامۀ خود ذکر می‌کنید که رسول تعدادی از مردم را تشویق کرده است که باور کنند آیات متعددی در کتاب مقدس به دیوانه اشاره دارد؛ مانند «بمئود مئود» (پیدایش ۲۰:۱۷)، «از کوه فاران درخشان گردید» (تثنیه ۱:۳۳)، «نبی‌ای از میان تو» (تثنیه ۱۵:۱۸)، و وعده به اسماعیل «من او را امتی بزرگ خواهم ساخت» (پیدایش ۲۰:۱۷).» پایان نقل‌قول.
ابتدا باید بگویم ازآنجاکه ما به اولی و سومی احتجاج نمی‌کنیم، بنابراین لازم نمی‌دانم به استدلال او در رد تفاسیر مسلمانان بپردازم و تمرکز خود را بر متونی می‌گذارم که به آنها احتجاج می‌کنیم.
ابن‌میمون در ادامه می‌گوید:
«عبارت «امتی بزرگ» که در بالا ذکر شد، به‌معنای قومی نیست که دارای نبوت یا شریعت باشد، بلکه صرفاً به یک قوم از نظر تعداد زیاد اشاره می‌کند همان‌طور که کتاب مقدس دربارۀ بت‌پرستان می‌گوید: «امت‌های بزرگ‌تر و قدرتمندتر از شما» (تثنیه ۲۳:۱۱).» پایان نقل‌قول.

• بررسی عبارت بزرگ در کتاب مقدس

همان‌طور که تقدیم شد ابن‌میمون عبارت «بزرگ» یا عظیم را که در عبری גדול [1] است به تعداد زیاد تفسیر می‌کند! باید بگویم که این پاسخ او یا نشان از نادانی دارد یا فریب‌کاری او؛ زیرا این عبارت دربارۀ خدا هم آمده است؛ در تنخ می‌خوانیم:
«[…] یهوه صبایوت می‌گوید: من پادشاه عظیم هستم […].»[2] یا مزمورنویس می‌گوید:
«خداوند ما بزرگ است […].»[3] بزرگ در اینجا چه مفهومی دارد؟! آیا خدا دارای تعداد زیادی است که خود را بزرگ توصیف کرده‌ یا توسط مزمورنویس بزرگ توصیف شده‌است؟! با توجه به این آیات، چرا حداقل ابن‌میمون این فرض را در نظر نگرفت که ممکن است کسانی از اسماعیل به این دنیا بیایند که خدا آنان را بزرگ و گرامی داشته‌ است و همان فرستادگان الهی‌اند؟!

• بزرگ در نگاه خدا

سید احمدالحسن می‌گوید: «گمان نمی‌کنم انسان عاقلی اعتقاد داشته باشد که کافران و مشرکان و بت‌پرستان نزد خدای متعال امت بزرگی باشند.»[4] بنابراین پس از اینکه مشخص شد خدا بزرگ است، آیا عاقلانه‌ است بپذیریم وقتی خدای بزرگ به نسل اسماعیل (ع) اشاره می‌کند، کافران و و مشرکان و بت‌پرستان را در زمرۀ بزرگ آورده باشد؟! شاید کسی بگوید کافران و… را از آنها کم می‌کنیم و منظور باز هم تعداد زیاد از کسانی است که به یگانگی خدا ایمان داشتند!
سید احمدالحسن می‌گوید:
«بسیاریِ تعداد نزد خدا جلوۀ امت بزرگ نیست. منظور از امت عظیم و بزرگ -و بزرگی برای خدای سبحان است- همان پیامبران و اوصیا هستند، یعنی منظور از امت عظیم و بزرگ از اسماعیل (ع) همان پیامبران و اوصیا از فرزندان ایشان‌اند. آن‌ها مخصوصاً همان محمد و آل‌محمد خلفای خداوند در زمین‌اند. امروز امت بزرگ معروف از فرزندان اسماعیل بن ابراهیم فقط ایشان هستند. هر فردی آنان را انکار کند، آنچه را تورات به آن بشارت داده انکار کرده است و مهم‌ترین سِفر آن را که سِفر پیدایش است انکار نموده است.»[5]

• نگاهی به متن استناد شده توسط ابن‌میمون

همان‌طور که تقدیم شد ابن‌میمون به این متن در اثبات حرفش استناد می‌کند:
«آنگاه خداوند جمیع این امت‌ها را از حضور شما اخراج خواهد نمود، و شما امت‌های بزرگ‌تر و قوی‌تر از خود را تسخیر خواهید نمود.» [6] می‌گویم:
اول. در این متن صفت تفضیلی «بزرگ‌تر» در مقایسه با بنی‌اسرائیل به‌کاررفته ‌است. مانند این است که در بین اعداد 0 تا 100 دو عدد 1 و 2 را با هم مقایسه کنیم و بگوییم عدد 2 از 1 بزرگ‌تر است و این لزوماً به این معنی نیست که عدد 2 بزرگ است یا به‌اندازۀ 80 یا 90 ارزشمند است.
دوم. موسی بن میمون اصلاً به خاطر خود راه نمی‌دهد که این بت‌پرستان ممکن است از بنی‌اسرائیل برتر باشند! بنابراین به این متن که دربارۀ بنی‌اسرائیل است توجه کنید:
«و خداوند به موسی گفت: «اینک با پدران خود می‌خوابی؛ و این قوم برخاسته، در پی خدایان بیگانۀ زمینی که ایشان به آنجا در میان آنها می‌روند، زنا خواهند کرد و مرا ترک کرده، عهدی را که با ایشان بستم خواهند شکست.»[7] سوم. بت‌پرستان از نگاه موسی (ع) چگونه بزرگ باشند درحالی‌که در همان فصل می‌بینیم که همین موسی (ع) بزرگی را به خدا نسبت می‌دهد:
«و امروز بدانید؛ زیراکه به پسران شما سخن نمی‌گویم که ندانسته‌اند و تأدیب یهوه خدای شما را ندیده‌اند، و نه عظمت و دست قوی و بازوی افراشتۀ او را.»[8] چهارم. به‌روشنی گفته نشده ‌است که آن امت‌های بت‌پرست از نظر تعداد بیشترند.
در نتیجه معتقدم آنچه ابن‌میمون به آن اشاره کرد، ارزش علمی ندارد و صرفاً فرار بود.

• امتی بزرگ از یعقوب (ع)

پس‌از اینکه نکات زیادی گفته شد، در اینجا علاقه دارم به موضوع وعدۀ الهی دربارۀ امتی باعظمت از یعقوب (ع) نیز گریزی بزنم.
خدا به ابراهیم وعده داد:«و از تو امتی عظیم پیدا کنم و تو را برکت دهم، و نام تو را بزرگ سازم، و تو برکت خواهی بود.»[9] به یعقوب پسر اسحاق (علیهماالسلام) وعده داد «گفت: «من هستم خدا، خدای پدرت، از فرود آمدن به مصر مترس؛ زیرا در آنجا امتی عظیم از تو به وجود خواهم آورد.»[10] با توجه به آنچه پیش‌تر تقدیم شد کدام عاقلی که کتاب مقدس را خوانده باشد به خود اجازه می‌دهد تمامی بنی‌اسرائیل را عظیم قلمداد کند؟! درحالی‌که تنخ آکنده از شرارت آنهاست؟![11] بنابراین آیا این امت باعظمت همان پیامبران و فرستادگانی از بنی‌اسرائیل نیستند؟ اکنون چگونه این موضوع دربارۀ اسماعیل (ع) صدق پیدا نکند؟!
«برخیز و پسر را برداشته، او را به دست خود بگیر؛ زیراکه از او اُمّتی عظیم به وجود خواهم آورد.»[12]

• در پایان

موسی بن میمون در تلاش بود که عظمت امتی از اسماعیل (ع) را به زیادی تعداد آنان تفسیر کند، درحالی‌که طبق کتاب مقدس خدا بزرگ است و قطعاً خدای باعظمت امکان ندارد بت‌پرستان و کافران و مشرکان از فرزندان اسماعیل (ع) را باعظمت قلمداد کند یا زیادی تعداد برایش جلوۀ امتی باعظمت باشد. همچنین مشخص شد متنی که او به آن استناد می‌کند به زیادی تعداد اشاره نمی‌کند. در نتیجه چاره‌ای نیست جز آنکه این امت باعظمت از اسماعیل (ع) را فرستادگانی از سوی خدا بدانیم همان‌گونه که این موضوع برای امت باعظمتی از یعقوب (ع) صدق پیدا می‌کند. آری، در این قسمت باز هم گمراهی و نادانی موسی بن میمون اثبات شد.

منابع

1- تلفظ: gā-ḏō-wl
2- ملاکی ۱۴:۱.
3- مزامیر 5:147.
4- سیزدهمین حواری، نسخۀ گردآوری‌شدۀ دکتر توفیق مغربی، ص76.
5- عقاید اسلام، ص158.
6- تثنیه یا دواریم ۲۳:۱۱.
7- تثنیه 16:31؛ در همان فصل می‌خوانیم: (۲۰ زیرا چون ایشان را به زمینی که برای پدران ایشان قسم خورده بودم که به شیر و شهد جاری است، درآورده باشم و چون ایشان خورده و سیر شده و فربه گشته باشند، آنگاه ایشان به‌سوی خدایان غیر برگشته، آنها را عبادت خواهند نمود و مرا اهانت کرده، عهد مرا خواهند شکست. ۲۱ […] زیرا خیالات ایشان را نیز که امروز دارند می‌دانم، قبل از آنکه ایشان را به زمینی که دربارۀ آن قسم خوردم، درآورم.» […] ۲۵ موسی به لاویانی که تابوت عهد خداوند را برمی‌داشتند وصیت کرده، گفت: ۲۶ «این کتاب تورات را بگیرید و آن را در پهلوی تابوت عهد یهُوَه، خدای خود بگذارید تا در آنجا برای شما شاهد باشد. ۲۷ زیراکه من تمرد و گردن‌کشی شما را می‌دانم. اینک امروز که من هنوز با شما زنده هستم بر خداوند فتنه انگیخته‌اید، پس چندمرتبه زیاده بعد از وفات من).
8- دواریم ۲:۱۱؛ וידעתם היום כי לא את בניכם אשר לא ידעו ואשר לא ראו את מוסר יהוה אלהיכם את גדלו את ידו החזקה וזרעו הנטויה׃
9- برشیت ۲:۱۲.
10- برشیت ۳:۴۶.
11- مثال‌های بسیار زیادی وجود دارد که می‌توانید آنها را مطالعه کنید. می‌توانید برای نمونه به این آدرس‌ها رجوع کنید: خروج ۱:۱۶-۳؛ ۱:۱۷-۴؛ ارمیا ۲:۲۵-۷.
12- برشیت 18:21.

 

هفته نامه شماره 184

دانلود تمامی شماره های هفته نامه زمان ظهور