خلفایی پس از امام مهدی ع

قرینۀ دوم

روایات مهدیین و به‌خصوص روایت وصیت، موافق با روایات متواتر یا روایات متظافری [1] است که بر ادامه‌داشتن امامت در اعقاب (فرزندان) و فرزندانِ فرزندان از نسل امام حسین(ع) تا روز قیامت تصریح دارد. از طرفی مشخص است که قیامت بلافاصله پس از فوت امام مهدی(ع) بر پا نمی‌شود؛ بلکه امت باقی خواهد بود و تکلیف ادامه خواهد داشت و درنتیجه وجود امامی از نسل حسین(ع) ناگزیر خواهد شد؛ و این در حالی است که امامت از نسل حسین(ع) اکنون به امام مهدی محمد بن الحسن(ع) رسیده است؛

پس ناگزیر امامت در نسل امام مهدی(ع) ادامه خواهد داشت و این همان مطلبی است که وصیت و سایر روایات مربوط به مهدیین و فرزندان قائم(ع) بر آن تصریح دارد؛ آنجا که وصیت به‌صراحت بیان می‌دارد که امام مهدی(ع) امامت را به فرزندش احمد تسلیم می‌کند. برخی از روایاتی که بر ادامه‌داشتن امامت در نسل امام حسین(ع) تا روز ‌قیامت تصریح دارند، تقدیم حضور می‌شود:

۱. از امام صادق(ع) در حدیثی هنگامی‌که مفضّل از سخن حق‌تعالی (وَ جَعَلَها كَلِمَةً باقِيَةً فِي عَقِبِهِ) (و آن را در پشت خود سخنی پاينده کرد). سؤال می‌کند روایت شده است که فرمود: «منظور از آن، امامت است که خداوند تا روز قیامت در نسل حسین قرار داد.» [2]

۲. از احمد بن عیسی از اباعبدالله امام صادق(ع) دربارۀ سخن خداوند عزوجل (إِنَّما وَلِيُّکُمُ اللَّهُ وَ رَسُولُهُ وَ الَّذينَ آمَنُوا) (سرپرست و ولی شما، تنها خداست و فرستاده‌اش و آن‌ها که ايمان آورده‌اند). روایت است که فرمود: «منظور از “إنما” یعنی به شما سزاوارتر هستند؛ یعنی نسبت به خود شما و به امور شما و جان‌ها و اموال شما از خود شما مُحق‌تر هستند؛ “خدا و فرستاده‌اش و کسانی که ایمان آوردند”، یعنی علی و فرزندان امامان از فرزندانش(ع) تا روز قیامت.» [3]

۳. ابو‌بصیر می‌گوید: از اباعبدالله امام صادق(ع) در خصوص این سخن خداوند عزوجل (وَ جَعَلَها كَلِمَةً باقِيَةً فِي عَقِبِهِ) (و آن را در پشت خود سخنی پاينده کرد). پرسیدم، فرمود: «منظور از آن، امامت است که خداوند عزوجل تا روز قیامت در نسل حسین قرار داد.» [4]

۴. هشام بن سالم می‌گوید: از امام صادق جعفر بن محمد (ع) پرسیدم: آیا پس از حسن و حسین (ع) امامت در دو برادر خواهد بود؟ فرمود: «نه. امامت تنها در نسل حسین(ع) خواهد بود که خداوند عزوجل می‌فرماید: (وَ جَعَلَها كَلِمَةً باقِيَةً فِي عَقِبِهِ) (و آن را در پشت خود سخنی پاينده کرد). پس امامت در فرزندان و فرزندانِ فرزندان تا روز قیامت جاری خواهد بود.» [5]

۵. از ثابت ثمالی از علی بن حسین بن علی بن ابی‌طالب(ع) روایت شده است که فرمود: «این آیه (وَ أُولُوا الْأَرْحامِ بَعْضُهُمْ أَوْلي‏ بِبَعْضٍ في‏ کِتابِ اللهِ) (و خويشاوندان نسبت به يکديگر در کتاب خدا سزاوارترند). دربارۀ ما نازل شد و این آیه نیز (وَ جَعَلَها كَلِمَةً باقِيَةً فِي عَقِبِهِ) (و آن را در پشت خود سخنی پاينده کرد). دربارۀ ما نازل شد و امامت تا روز قیامت در نسل حسین بن علی بن ابی‌طالب خواهد بود.» [6]

۶. از انس بن مالک از معاذ بن جبل نقل شده است: رسول خدا(ص) فرمود: «… آنچه از نور من در نسل حسین(ع) قرار می‌گیرد، در امامان از فرزندان او تا روز قیامت منتقل می‌شود… .» [7]

۷. اصبغ بن نباته می‌گوید: شنیدم امیرالمؤمنین(ع) می‌فرماید: «شنیدم رسول خدا(ص) می‌فرمود: بهترین کلام عبارت لا ‌اله ‌الا ‌الله است و بهترین مخلوق، اولین کسی است که گفت: لا ‌اله ‌الا ‌الله. سؤال شد: ای رسول خدا! اولین کسی که گفت لا ‌اله ‌الا ‌الله چه کسی بود؟ فرمود: من؛ و من نوری در پیشگاه خداوند والا و بلندمرتبه بودم که او را یگانه می‌داشتم، تسبیح می‌کردم، تکبیر و تقدیس می‌نمودم و او را بزرگ می‌داشتم و به‌دنبال من، نور شاهد من بود. گفته شد: ای رسول خدا! شاهد شما کیست؟ فرمود: او علی بن ابی‌طالب، برادرم، برگزیده‌ام، وزیرم، جانشینم، وصی من، امام امتم، صاحب حوضم و پرچم‌دار من است. گفته شد: ای رسول خدا! پس از او چه‌کسی خواهد بود؟ فرمود: حسن و حسین، دو سرور جوانان اهل بهشت؛ و پس از آن‌ها امامانی از فرزندان حسین تا روز قیامت.» [8]

۸. از امام رضا(ع) در حدیثی طولانی دربارۀ امامت، روایت شده است که فرمود: «…پس امامت فقط در نسل علی(ع) خواهد بود تا روز قیامت… .» [9]

۹. از علی بن ابی‌طالب(ع) روایت شده است که فرمود: پیامبر(ص) فرمود: «میان شما دو چیز گران‌بها بر جای گذاشته‌ام؛ كتاب خدا و عترتم، اهل‌بیتم؛ که این دو هرگز از هم جدا نمی‌شوند تا در حوض بر من وارد شوند، مانند این دو؛ و سپس دو انگشت سبابه‌اش را به هم چسباند‌. جابر بن عبدالله انصاری به‌سوی ایشان برخاست و عرض کرد: ای رسول خدا! عترت شما چه کسانی هستند؟ فرمود: علی، حسن، حسین و امامان از فرزندان حسین تا روز ‌قیامت.» [10]

۱۰. از ابا‌جعفر امام باقر(ع) دربارۀ این سخن خداوند عزوجل (يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا أَطيعُوا اللهَ وَ أَطيعُوا الرَّسُولَ وَ أُولِي الْأَمْرِ مِنْکُمْ) (ای کسانی که ايمان آورده‌ايد! اطاعت کنيد خدا را! و اطاعت کنيد پيامبر خدا و اولو‌الأمر را). روایت شده است که فرمود: «امامانِ از نسل علی و فاطمه (ع) هستند تا هنگامی‌که ساعت (قیامت) بر پا شود.» [11]

۱۱. اصبغ بن نباته می‌گوید: شنیدم امیرالمؤمنین(ع) می‌فرماید: «شنیدم رسول خدا(ص) می‌فرمود: بهترین کلام، عبارت لا ‌اله ‌الا ‌الله و بهترین مخلوق، اولین کسی است که گفت: لا ‌اله ‌الا ‌الله. سؤال شد: ای رسول خدا! اولین کسی که گفت لا ‌اله ‌الا ‌الله چه کسی بود؟ فرمود: من؛ و من نوری در پیشگاه خداوند والا و بلندمرتبه بودم که او را یگانه می‌داشتم، تسبیح می‌کردم، تکبیر و تقدیس می‌نمودم و او را بزرگ می‌داشتم و به دنبال من نور شاهد من بود. گفته شد: ای رسول خدا! شاهد شما کیست؟ فرمود: او علی بن ابی‌طالب، برادرم، برگزیده‌ام، وزیرم، جانشینم، وصی من، امام امتم، صاحب حوضم و پرچم‌دار من است. گفته شد: ای رسول خدا! پس از او چه‌کسی خواهد بود؟ فرمود: حسن و حسین، دو سرور جوانان اهل بهشت؛ و پس از آن‌ها امامانی از فرزندان حسین تا روز قیامت.» [12]

۱۲. از امام رضا(ع) روایت شده است که فرمود: «… حق‌تعالی در کتاب بلندمرتبه‌اش می‌فرماید: (إِنَّ في‏ ذلِکَ لَآياتٍ لِلْمُتَوَسِّمينَ) (به‌درستی که در اين، عبرت‌هاست برای هوشیاران). نخستینِ متوسّمین، رسول خدا(ص) بود؛ سپس امیرالمؤمنین(ع) و پس از او حسن و حسین (ع) و سپس امامان از فرزندان حسین تا روز قیامت… .» [13]

۱۳. از رسول خدا(ص) در گفت‌و‌گویش با فاطمۀ زهرا(ع): «… سپس [خداوند] برای مرتبۀ سوم بر زمین نظری افکند و تو و دو فرزندت را برگزید؛ پس تو سرور زنان بهشت هستی و دو فرزندت حسن و حسین، دو سرور جوانان اهل بهشت و فرزندان همسر تو، اوصیای من تا روز قیامت؛ که همگی‌شان هادی و مهدی هستند… .» [14]

۱۴. در حدیثی طولانی از امیرالمؤمنین(ع) آمده است: «… سپس خداوند متعال نازل فرمود: (الْيَوْمَ أَکْمَلْتُ لَکُمْ دينَکُمْ وَ أَتْمَمْتُ عَلَيْکُمْ نِعْمَتي‏ وَ رَضيتُ لَکُمُ الْإِسْلامَ ديناً) (امروز دين شما را برای شما کامل و نعمت خود را بر شما تمام کردم و اسلام را دين شما برگزيدم).

رسول خدا(ص) تکبیر گفت و فرمود: الله‌اکبر، برای تمام‌کردن نعمت و کامل‌کردن نبوت من و دین خداوند عزوجل و ولایت علی پس از من. ابوبکر و عمر ایستادند و گفتند: ای رسول خدا! آیا این آیات به علی اختصاص دارد؟ فرمود: آری، دربارۀ او و اوصیای من تا روز قیامت است… و من برای شما گواهی می‌دهم که این آیه به این شخص اختصاص دارد ـ‌و دستش را بر کتف علی بن ابی‌طالب(ع) نهاد‌ـ و به دو فرزندش پس از او و پس از آن‌ها برای اوصیا از فرزندانشان که آن‌ها از قرآن جدا نمی‌شوند و قرآن نیز از آن‌ها جدا نمی‌شود تا بر حوض من بر من وارد شوند… .» [15]

۱۵. از اباعبدالله امام صادق(ع) روایت شده است که فرمود: «پس از حسن و حسین (ع) دیگر هیچ‌گاه امامت در دو برادر نخواهد بود و تنها از علی بن الحسین(ع) جاری خواهد شد؛ همان طور که خداوند تبارک‌وتعالی می‌فرماید: (وَ أُولُوا الْأَرْحامِ بَعْضُهُمْ أَوْلي‏ بِبَعْضٍ في‏ کِتابِ اللهِ) (و خويشاوندان نسبت به يکديگر در کتاب خدا سزاوارترند)؛ پس بعد از علی بن الحسین (ع) فقط در فرزندان و فرزندانِ فرزندان خواهد بود.» [16]

۱۶. از اباعبدالله امام صادق(ع) روایت شده است: «بعد از علی بن الحسین(ع) امامت در دو برادر جمع نخواهد شد و فقط در فرزندان و فرزندانِ فرزندان خواهد بود.» [17]

۱۷. از عبدالعلی بن اعین نقل شده است: شنیدم اباعبدالله امام صادق(ع) می‌فرمود: «به‌راستی‌که خداوند عزوجل، علی(ع) را به وصیت رسول خدا(ص) و آنچه به او رسید مخصوص گردانْد. حسن و حسین (ع) به آن اقرار کردند؛ سپس او به حسن(ع) وصیت کرد و حسین تسلیم حسن بود تا اینکه امر به حسین رسید و احدی در آن با او به منازعه برنخاست و هیچ‌کس سابقه‌ای همچون او نداشت و علی بن الحسین(ع) این را سزاوار این سخن خداوند عزوجل می‌داند: (وَ أُولُوا الْأَرْحامِ بَعْضُهُمْ أَوْلي‏ بِبَعْضٍ في‏ کِتابِ اللهِ) (و خويشاوندان نسبت به يکديگر در کتاب خدا سزاوارترند)؛ پس (امامت) بعد از امام سجاد فقط در فرزندان و فرزندانِ فرزندان بوده است.» [18]

۱۸. از اباعبدالله امام صادق(ع) در خطبه‌ای در وصف ائمه: «… پس خداوند تبارک‌وتعالی پیوسته آنان را براى خلق خود برمی‌گزيند، از فرزندان حسين(ع) و از نسل هر امامى؛ به همین منظور آنان را برمی‌گزيند، پاک می‌گرداند، برای خلقش انتخاب می‌کند و می‌پسندد. هرگاه امامى از آن‌ها درگذرد، براى خلق خود از نسل او امامى منصوب می‌کند كه رهبری مبين، هادى درخشان، امامی استوار، حجت و عالم باشد؛ امامانى از طرف خدا كه به حق هدایت و به آن دادگسترى می‌كنند؛ حجت‌هاى خدا، داعيان به او و والیان او بر خلقش هستند كه به رهبرى آن‌ها بندگان هدايت شوند، به نورشان سرزمین‌ها آباد شود و به بركتشان ثروت‌ها افزون گردد؛ خداوند آن‌ها را زندگى مردمان، چراغ‌هاى تاريكى، كليدهای سخن و ستون‌هاى اسلام قرار داد؛ و به ‌این ‌ترتیب تقديرهای خدا بر محتوماتش در میان آن‌ها جاری است… .» [19]

۱۹. از اباعبدالله امام صادق(ع) روایت شده است: «بعد از علی بن الحسین(ع) امامت در دو برادر نخواهد بود و فقط در فرزندان، در نسل حسین جاری خواهد بود.» [20]

۲۰. از علی بن رئاب که گفت: ابوعبدالله امام صادق(ع) فرمود: «هنگامی‌که فاطمه(ع) حسین(ع) را باردار بود، رسول خدا(ص) به او فرمود: خداوند عزوجل به تو پسری خواهد داد که نامش حسین است و امت من او را به قتل می‌رسانند. فاطمه فرمود: من به این نیازی ندارم. رسول خدا فرمود: خداوند به من وعده‌ای داده است. فاطمه پرسید: چه وعده‌ای؟ رسول خدا فرمود: به من وعده داده است که پس از او امامت را در فرزندان او قرار خواهد داد. فاطمه فرمود: راضی شدم.» [21]

این روایات و دیگر روایات تصریح می‌کند و تأکید دارد بر اینکه امامت در نسل امام حسین(ع) تا روز قیامت ادامه دارد و هرکس گمان می‌کند که امامت پیش از روز قیامت از نسل حسین(ع) جدا می‌شود، باید دلیلی قطعی بیاورد که تأویل‌پذیر نباشد.

ادامه‌داشتن امامت پس از امام مهدی(ع) در فرزندان حسین(ع) تا روز قیامت با وصیت رسول خدا(ص) و روایات مهدیین(ع) انسجام و سازگاری دارد؛ در حالی ‌که با عقیدۀ کسانی که بر امام دوازدهم محمد بن ‌الحسن ‌العسکری(ع) متوقف می‌شوند در تعارض است؛ پس بر آن‌ها واجب است با دلیلی قطعی‌الصدور و قطعی‌الدلاله از این تنگنای مهم اعتقادی رهایی یابند.

کتاب «تواتر اخبار در استمرار امامت بعد از صاحب‌الزمان»، به‌قلم شیخ ناظم عُقیلی

قسمت قبل

قسمت بعد

———-
[1]. تظافر به عربی به‌معنای همیاری و کمک‌کردن است. روایت متظافر در اصطلاح به روایتی گفته می‌شود که خبر واحد (یگانه) نیست، اما به حد تواتر نیز نرسیده است؛ یعنی مثلاً سه یا چهار سلسله آن را نقل کرده باشند. (مترجم)

2. 2. معانی‌الاخبار، ص 126 و 127؛ کمال‌الدین و تمام النعمه، ص 358 و 359.
3. 3. کافی، شیخ کلینی، ج 1، ص 288.
4. 4. معانی الاخبار، شیخ صدوق، ص 131 و 132.
5. 5. کمال‌الدین و تمام النعمه، شیخ صدوق، ص 416 و 417.
6. 6. کمال‌الدین و تمام النعمه، ص 323 و 324.
7. 7. علل‌الشرائع، ج 1، ص 208 و 209.
8. 8. کمال‌الدین و تمام النعمه، ص 669.
9. 9. کافی، ج1، ص198 و 200.
10. 1 کمال‌الدین و تمام النعمه، ص 244 و 245.
11. 1 کمال‌الدین و تمام النعمه، ص 222.
12. 1 کمال‌الدین و تمام النعمة، ص 669.
13. 1 المحتضر، حسن بن سلیمان حلی، ص 166 و 167.
14. 1 کمال الدین و تمام النعمة، ص 262 و 263.
15. 1 کمال الدین و تمام النعمة، ص 274 تا 279.
16. 1 کافی، ج 1، ص 285 و 286.
17. 1 کافی، ج 1، ص 286.
18. 1 علل‌الشرائع، ج 1، ص 207.
19. 1 کافی، ج 1، ص 203 و 204.
20. 2 علل‌الشرائع، ج 1، ص 208.
21. 2 کمال الدین و تمام النعمه، ص 416.