بسم الله الرحمن الرحيم
والحمد لله

كتاب الطهارة
کتاب طهارت

طهارت: نامی است برای وضو یا غسل یا تیمّم، به‌گونه‌ای که مکلّف به‌وسیلۀ آن‌ها مجاز به نمازخواندن می‌شود. هرکدام از آن‌ها دو نوع است: واجب و مستحب.

وضوی واجب: وضویی است که برای نماز واجب، طواف واجب یا لمس کلمات قرآن [نه حرکات آن]، -اگر واجب باشد- باید انجام شود؛ و در غیر این موارد، وضو مستحب است [مانند قرائت قرآن و ورود به مسجد].
غسل واجب: غسل‌هایی است که برای انجام یکی از امور سه‌گانۀ بالا [نماز واجب، طواف واجب و لمس کلمات قرآن در صورت وجوب] یا برای ورود به مساجد یا خواندن عزائم [سوره‌هایی که سجدۀ واجب دارند] -اگر واجب شده باشند- باید انجام شود؛ و همچنین در روزی که روزۀ آن واجب باشد و شخص جنب به‌اندازۀ یک غسل تا طلوع سپیده‌دم وقت داشته باشد، غسل، واجب می‌شود؛ و نیز برای روزۀ زن مستحاضه که از او به مقدار خیس‌شدن پنبه، خون خارج شده باشد؛ و در غیر این موارد غسل مستحب است [مانند غسل جمعه، توبه و…].
تیمّم واجب: برای اقامۀ نماز واجب هنگامی‌که وقت آن تنگ باشد؛ و همچنین برای خروج شخص جنب از مسجدالحرام یا مسجدالنبی (ص) تیمّم واجب می‌شود. تیمّم در غیر این موارد مستحب است.
گاهی نیز طهارت با نذر و مانند آن واجب می‌شود.

مبحث طهارت چهار بخش اصلی دارد: 1- آب‌ها 2- طهارت با آب 3- طهارت با خاک 4- نجاست و انواع آن

بخش اول: آب‌ها هستند و در آن مواردی می‌باشد:

نوع اول: آب مطلق:
آب مطلق به هر چیزی گفته می‌شود که اسم آب بر آن صدق کند، بدون آنکه چیزی به آن اضافه شود؛ و تمام انواع آن، پاک و از‌بین‌برندۀ حَدَث و نجاست است؛ و از لحاظ افتادن نجاست در آن، به سه گروه تقسیم می‌شود: جاری و راکد و آب چاه.

اما آب جاری: فقط با غلبۀ نجاست بر یکی از اوصاف سه‌گانه‌اش (رنگ، مزه یا بو) نجس می‌شود [یعنی یکی از صفات آب تغییر کند]، و زمانی پاک می‌شود که آب پاک فراوان به‌طور مستمر به آن اضافه شود تا اینکه تغییر به‌وجود‌آمده در آن، از بین برود. آب حمام نیز اگر متصل به منبعی باشد، حکم آب جاری را دارد.
اگر چیز پاکی با آب جاری مخلوط شود و اوصافش را تغییر دهد یا به‌خودیِ‌خود تغییر کند، تا زمانی که اسم آب بر آن صدق کند از حالت پاک‌کننده‌بودن خارج نمی‌شود.

و اما آب راکد: آن مقداری از آن که حجمش کمتر از کُر باشد به‌وسیلۀ تماس با نجاست نجس می‌شود، و با ریختن یک حجم آب کُر (457 لیتر) یا بیشتر بر آن‌ -به‌صورت مستمر و یک‌باره- پاک می‌گردد؛ ولی اگر مقدار آب نجس‌شده را به حد کُر برسانیم، پاک نمی‌شود. اگر آب راکد به‌اندازۀ کُر یا بیشتر از آن باشد، فقط زمانی نجس می‌شود که نجاست یکی از اوصافش را تغییر دهد؛ که در این صورت باید به‌اندازۀ یک حجم آب کُر به آن اضافه کرد تا پاک شود؛ و اگر تغییرِ به‌وجود‌آمده در آن از بین نرفت، باید یک حجم آب کُر دیگر بر آن افزود؛ و این کار را آن‌قدر ادامه داد تا تغییر حاصل از نجاست از بین برود. اگر تغییرات حاصل از نجاست، به‌خودیِ‌خود یا با وزیدن باد و یا با انداختن اجسام پاک در آن از بین برود، پاک نمی‌شود.

آب کر: معادل 457 لیتر است یا آبی که طول و عرض و عمق آن هرکدام سه وجب و نیم باشد. این حکم برای آب برکه‌ها، حوض‌ها و ظرف‌ها یکسان است.
و اما آب چاه: اگر آب درون آن کمتر از کرُ بوده و آب ذره‌ذره از زمین خارج شود، در تماس با نجاست، نجس می‌شود؛ اما اگر آب چاه از چشمه‌ای متصل به منبع جوشانِ زیرزمینی تأمین شود و یا اینکه مقدار آبش به‌اندازۀ کر یا بیشتر از آن باشد، فقط با تغییر یکی از اوصافش، رنگ و بو و مزه، نجس می‌گردد. شیوۀ پاک‌کردنش این‌ است که از چاه ـ‌‌با توجه به چیزی که در آن افتاده است‌ـ آب بکشند [تا پاک شود]:
1- برای مردار گنجشک یا مرغ (یا آنچه هم‌حجم آن‌ها باشد) بین 10 تا 100 لیتر متناسب با حجم حیوان و وضعیت مردار، و برای مردار عقرب و مار و سمندر [مارمولک بزرگ] بین 30 تا 70 لیتر متناسب با حجم حیوان و وضعیت مردار، آب از چاه کشیده می‌شود.
2- برای مردار گوسفند یا سگ (یا آنچه هم‌حجم آن‌ها باشد) کشیدن 100 تا 460 لیتر آب متناسب با حجم و وضعیت مردار.
3- برای خون، ادرار، مدفوع، منی یا مایعات مست‌کننده، بین 70 تا460 لیتر، متناسب با حجم [گستردگی] نجاست و وضعیت آن. اگر مدفوع روان باشد یا در آب متلاشی شده باشد، باید 400 لیتر آب کشید؛ اما اگر سفت بوده و متلاشی نشده باشد باید بعد از خارج‌کردن آن، 100 لیتر آب کشید [تا آب چاه پاک شود].
4- برای مردار الاغ، گاو، شتر و شبیه آن‌ها 460 تا700 لیتر متناسب با حجم حیوان و وضعیت مردار.
5- برای جسد مردۀ انسان 700 لیتر آب از چاه کشیده می‌شود.
اگر [بعد از دور ریختن آب به اندازه‌های گفته‌شده، باز] در آب؛ رنگ یا بو یا طعم نجاست از متلاشی‌شدۀ مردار، خون، ادرار، شراب یا غیره باقی بماند، باید آن‌قدر از آب کشیده شود تا آب پاک شود و بو و رنگ و طعم نجاست که [در آن] وارد شده است از بین برود.

سه نکته:
1- در مورد افتادن جنازۀ انسان در چاه، جسم کودک و بزرگسال یک حکم را دارد.
2- اگر چند نجاست با هم در چاه بیفتد ـ‌چه از یک نوع باشند و چه متفاوت‌ـ مقدار آبی که باید دور ریخته شود نیز [به همان نسبت] زیاد می‌شود [و برای هرکدام به مقدار تعیین‌شده آب کشیده می‌شود].
3- اگر مردار حیوان (سگ و بزرگ‌تر از آن) در آب چاه تکه‌تکه یا متلاشی شود، تمام آب چاه باید کشیده شود. اگر این کار ممکن نبود، آب پاک نمی‌شود، مگر اینکه به‌صورت پیاپی و بدون توقف، از روز تا شب از چاه آب کشیده شود و یا به‌وسیلۀ پمپاژ، آب را بیرون بکشند. این کار در مورد مردار کوچک‌تر از سگ نیز بهتر است [انجام شود].
اگر زمین سفت باشد یا اینکه چاه آب بالاتر از چاه فاضلاب باشد، مستحب است بین چاه آب و چاه فاضلاب پنج ذراع فاصله باشد، ولی اگر چنین نبود [زمین سفت نبوده و چاه بالاتر از فاضلاب نباشد]، بهتر است فاصله هفت ذراع در نظر گرفته شود. فقط درصورتی‌که یقین حاصل شود آب فاضلاب به چاه رسیده است می‌توان به نجس‌بودن آب چاه حکم نمود. و اگر نجاست آب چاه محرز شود، استفاده از آن برای طهارت به صورت مطلق [یعنی چه پاک‌نمودن اشیا و چه وضو یا غسل] و مصرف آن برای خوردن و نوشیدن به‌هیچ‌وجه جایز نیست، مگر در صورت وجود ضرورت.
و اگر ظرف آب نجس و آب پاک از یکدیگر معلوم نباشد واجب است از هر دو اجتناب شود و در صورت نبودن آبی دیگر، باید تیمّم نمود.

نوع دوم: آب مضاف
و آن هر عصاره‌ای است که از جسمی گرفته شود و یا آبی که چیز دیگری با آن مخلوط شده باشد، به‌گونه‌ای که دیگر به آن آب خالص گفته نشود.
آب مضاف، پاک است، اما پاک‌کنندۀ حدَث و نجاست نیست و به کار بردن آن در موارد دیگر جایز است.
در صورت تماس با نجاست، نجس می‌شود، چه مقدار آب کم باشد و چه زیاد، و مصرف آب مضاف نجس برای خوردن و آشامیدن جایز نیست. اگر آب مضاف پاک با آب مطلق مخلوط شود، اگر موجب تغییر نام آب نشود [یعنی بتوان به آن آب مطلق گفت] طهارت با آن جایز است.
و طهارت با آبی که به‌وسیلۀ تابش مستقیم خورشید در ظرف گرم شده باشد و همچنین با آبی که برای غسل‌دادن میّت به‌وسیلۀ آتش گرم شده باشد، مکروه است.
و آبی که برای شست‌و‌شوی نجاست به کار رفته، نجس است، چه در تماس با نجاست تغییر کرده باشد و یا تغییر نکرده باشد؛ غیر از آب استنجاء [که هنگام تطهیرِ محل خروج ادرار و مدفوع پایین می‌ریزد] که پاک است، مگر اینکه در تماس با نجاست تغییر کند یا نجاستی از بیرون با آن تماس پیدا کند.
و آب استفاده‌شده در وضو، هم پاک است و هم پاک‌کننده؛ و آبی که برای برطرف کردن حدث اکبر [مانند جنابت] به کار می‌رود، گرچه پاک است ولی [دوباره] برطرف‌کنندۀ حدث نیست.

نوع سوم: آب باقی‌مانده از آشامیدن [سُؤر]
همۀ نیم‌خورده‌ها غیر از نیم‌خوردۀ سگ و خوک و کافر و ناصبی‌ ‌پاک است. و بهتر است از نیم‌خوردۀ موجودات مسخ‌شده پرهیز شود.
نکته: به طهارت و پاکی ظاهری هر انسانی (مسلمان یا غیرمسلمان) حکم می‌شود، مگر:
الف‌: کافر به خداوند که وجود خداوند را انکار می‌کند، نه کسی که دربارۀ وجود خدا تردید دارد و بگوید (نمی‌دانم [آیا خدایی هست یا نه]).
ب‌: ناصبی، که دشمنی با یکی از ائمه، مهدیین یا شیعیانشان را ـ‌ازآن‌رو که شیعۀ آن‌ها هستند‌ـ داشته باشد.
و کسی که حکم به پاکی و طهارت ظاهرش شود، (سؤر) آب نیم‌خورده‌اش نیز پاک است.
نیم‌خورده‌های مکروه: آب نیم‌‌خوردۀ حیوان نجاست‌خوار و آب نیم‌خوردۀ حیوان مردارخوار، اگر عین نجاست در محل تماس آن با آب وجود نداشته باشد و نیم‌خوردۀ زن حائضی که به او اعتمادی در رعایت احکام نجاست نیست؛ و نیز آب نیم‌خوردۀ قاطرها، الاغ‌ها، موش، مار، عقرب و سمندر (مارمولک بزرگ) مکروه است.
مردار حیوانی که خون جهنده دارد آب را نجس می‌کند و اگر خون جهنده نداشته باشد آب نجس نمی‌شود.
خون، حتی اگر به چشم دیده نشود نیز آب را نجس می‌کند.

کتاب «شرایع الاسلام – احکام نورانی اسلام جلد ۱ و ۲ و ۳»

پایان.